De samenwerking Schone Maaswaterketen heeft vorig jaar twee nieuwe methodes toegevoegd aan het meten van de waterkwaliteit van de Maas: screenings en bio-assays. Janneke Snijders van het Waterschap Aa en Maas en Tineke Slootweg van het Waterlaboratorium vertellen er meer over.

Sinds 2023 monitort de Schone Maaswaterketen (SMWK) op een innovatieve manier de waterkwaliteit in het Maasstroomgebied. Jaarlijks meten we 38 stoffen op 30 locaties in Nederland. Janneke Snijders, regisseur schoon water bij Waterschap Aa en Maas: “We willen dat de hoeveelheid schadelijke stoffen in de Maas vermindert, vooral de medicijnresten en industriële stoffen. Via dit meetnet kunnen we de situatie goed in de gaten houden.” In aanvulling hierop is de Schone Maaswaterketen dit jaar begonnen met twee nieuwe meetnetten: screenings en bio-assays.  

In één keer duidelijkheid

Screening is een methode die in één keer voor duizenden stoffen duidelijkheid geeft of ze in het water zitten of niet. De SMWK meet dit op dezelfde 30 locaties in en rond de Maas. “Deze methode gaat een stuk sneller en is ook veel goedkoper dan wanneer duizenden stoffen apart geanalyseerd moeten worden,” legt Snijders uit. “Op deze manier hopen we sneller nieuwe verontreinigingen in beeld te krijgen.” Screening geeft een grof inzicht in de stoffen en stofgroepen in het water. Hierdoor weten we nog niet direct hoeveel er van de stof in het water zit. Snijders: “Zo nodig kunnen we met een chemische stofanalyse de concentratie achterhalen.” 

Gevolgen voor vissen en planten

Het tweede nieuwe meetnet, bio-assays, maakt het effect van schadelijke stoffen op het waterleven duidelijk: de gevolgen voor de dieren en planten in het water dus. Dit meten we ook op de 30 SMWK-meetlocaties.  Tineke Slootweg, adviseur chemische waterkwaliteit bij het Waterlaboratorium, is betrokken bij de uitvoering en analyse van de bio-assays. “Voor deze analyse nemen we een watermonster,” licht ze toe. “In ons laboratorium kijken we hoe verschillende cellen en bacteriën reageren op de schadelijke stoffen in het water. Die kunnen negatieve effecten hebben op de hormoonhuishouding, het DNA veranderen, ervoor zorgen dat cellen doodgaan of de voortplanting verstoren.” Bij de meetmethode die SMWK in 2023 is begonnen, bepalen we of één of meer van 38 schadelijke stoffen aanwezig zijn in een mate dat ze normen overschrijden en daardoor een risico vormen voor het waterleven. “Het voordeel van deze de bio-assays-methode is dat we meteen weten of bepaalde stoffen negatieve effecten hebben en in welke mate,” zegt Slootweg. “Ook weet je het nu dus niet alleen van die 38 stoffen, maar van alle stoffen die in het water zitten.” 

Watermonsters vergelijken  

De partners van de Schone Maaswaterketen zijn enthousiast over deze relatief nieuwe meetmethoden in het gehele Nederlandse Maasstroomgebied – de Maas en de zijbeken. “Voor het eerst krijgen we door deze 3 meetnetten een compleet beeld van de waterkwaliteit in het hele stroomgebied in Nederland,” zegt Snijders.  Ook vergelijken de partners verschillende type watermonsters: water uit de Maas zelf, beken die uitkomen op de Maas, afvalwater van rioolwaterzuiveringen (rwzi's) en innamepunten voor drinkwater. “Zo weten we beter wat het effect is van schadelijke stoffen uit deze bronnen en ook waar ze vandaan komen,” vertelt Snijders.

Resultaten meetnetten

De 3 SMWK-meetnetten zijn nauw afgestemd met al bestaande monitoring van Rijkswaterstaat, de waterschappen, drinkwaterbedrijven en grootschalige monitoringsprojecten, zoals de 6-jaarlijkse Brede Screening in de provincies Noord-Brabant en Limburg. “Zo voorkomen we dubbele metingen,” zegt Snijders, “en kunnen we samen meer leren over de waterkwaliteit.” Eind dit jaar komen de resultaten van de twee nieuwe meetmethoden binnen. De analyse van het meetnet dat in 2023 de 38 stoffen heeft gemeten, vindt op dit moment plaats. Begin 2025 leggen de partners van de SMWK de informatie van de 3 meetnetten naast elkaar. “Ik hoop dan meer inzicht te hebben over waar de schadelijke stoffen vandaan komen,” zegt Snijders. Met deze informatie gaan haar collega’s van de SMWK met vervolgacties aan de slag om de kwaliteit van het Maaswater te verbeteren. 

Meer informatie:
-Eerder nieuwsbericht van de SMWK over het Meetnet van 38 stoffen op 30 locaties.
-Meer over de screeningsmethode op Aqualab Zuid en Het Waterlaboratorium. Tekst: Thessa Lageman